Hệ thống phanh ô tô không ngừng được cải tiến nhằm tăng cường tính năng an toàn cho xe. Lái xe có thể nâng cao hiệu suất phanh nếu hiểu cấu tạo, nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh xe hơi.

Những chiếc xe hơi đầu tiên được sáng chế đã ghi nhận sự góp mặt của hệ thống phanh ô tô. Đây là một trong những hệ thống không thể thiếu của ô tô được các nhà sản xuất không ngừng đầu tư phát triển. Lái xe có thể tự tin trên mọi hành trình khi phanh hoạt động trơn tru, hiệu quả. Những chiếc xe sở hữu hệ thống phanh hiện đại thường có nhiều lợi thế cạnh tranh hơn trên thị trường.

Hệ thống phanh ô tô là gì? 

Phanh là thiết bị cơ học có chức năng hạn chế chuyển động của bánh xe bằng cách tạo ra ma sát. Theo đó, hệ thống phanh khi hoạt động sẽ giúp kiểm soát việc giảm tốc độ hoặc dừng hẳn xe theo chủ ý của lái xe. Trong giai đoạn phát triển đầu tiên của xe hơi, phanh chỉ là những khúc gỗ được gắn vào vành bánh xe ngựa. Người lái gạt đòn bẩy, khối gỗ sẽ hạn chế tốc độ quay của bánh xe. 

Sau đó, để giảm sự nặng nề, hệ thống phanh gỗ được thay thế bằng thép và da. Tuy nhiên, chúng vẫn không mang lại hiệu quả phanh như mong muốn và gây ra tiếng ồn khó chịu. Vấn đề đặt ra cho các nhà sản xuất xe hơi những yêu cầu cần phải cải tiến hệ thống phanh đảm bảo an toàn, có tính thẩm mỹ cao và mang lại sự thoải mái cho lái xe. Đến nay, các dòng ô tô hiện đại được trang bị hệ thống phanh đĩa thủy lực giúp tăng cường việc đảm bảo an toàn cho sử dụng.

Yêu cầu của hệ thống phanh

Yêu cầu của hệ thống phanh ô tô được xác định dựa trên những cơ sở do các cơ quan, tổ chức uy tín như quy định N0-13 ESK 00H (Hội đồng kinh tế Châu  u, tiêu chuẩn F18-1969 (Thụy Điển), tiêu chuẩn FM VSS-121 (Mỹ) và tiêu chuẩn quốc gia về an toàn chuyển động của phương tiện giao thông. Theo đó, hệ thống phanh ô tô đạt chuẩn cần đáp ứng những tiêu chí như sau:

 – Quãng đường phanh ngắn nhất trong điều kiện phanh đột ngột.

 – Thời gian phanh nhỏ nhất thích ứng các tình huống bất ngờ.

 – Gia tốc phanh chậm dần càng lớn mang lại hiệu quả phanh càng cao.

 – Phanh êm dịu, đảm bảo tính ổn định trong mọi trường hợp.

 – Điều khiển nhẹ nhàng, người lái không tốn nhiều sức khi sử dụng.

 – Phân bố mô men đều trên các bánh xe phù hợp với tải trọng lực bám.

 – Không bị hiện tượng bó phanh.

 – Thoát nhiệt tốt, nâng cao tuổi thọ của linh kiện trong hệ thống phanh.

 – Kết cấu gọn nhẹ, dễ chẩn đoán hư hỏng trong mọi điều kiện.

Cấu tạo của hệ thống phanh

Bàn đạp phanh

Bàn đạp phanh được thiết kế nằm ở vị trí giữa bàn đạp ga và bàn đạp ly hợp có chức năng kích hoạt phanh. Khi người lái đạp phanh, các piston trong xi lanh chính chuyển động tạo áp suất dầu, kích hoạt má phanh và đĩa phanh, ép bánh xe vào tang trống. Bàn đạp phanh có thể bị ảnh hưởng bởi bụi bẩn, rò rỉ dầu dẫn tới tình trạng lái xe bị hụt phanh hoặc đạp sâu nhưng phanh không ăn. 

Dây dầu phanh

Dây dầu phanh ô tô có tác dụng dẫn dầu phanh từ bình chứa xi lanh đến bánh xe. Được gia cố từ chất liệu thép cứng cáp, dây dầu không giãn nở, chịu được nhiệt độ cao trong điều kiện lực phanh lớn. 

Má phanh

Trong cấu tạo của hệ thống phanh ô tô, má phanh chính là linh hồn. Đây là tấm đệm được thiết kế đặc biệt bằng chất liệu thép, có nhiệm vụ tiếp xúc với phần quay của phanh để tạo ma sát, giảm tốc độ quay của bánh xe. Do phải chịu lực ma sát liên tục nên má phanh cần được vệ sinh, bảo dưỡng định kỳ để gia tăng tuổi thọ. Lái xe khi thực hiện thao tác phanh thấy có những hiện tượng như: tiếng kêu lạ, xe bị lệch, vô lăng bị rung, phanh không ăn, đèn cảnh báo má phanh bật sáng cho thấy dấu hiệu đã đến lúc cần thay thế má phanh mới để đảm bảo di chuyển an toàn. 

Phanh đĩa

Do có lực phanh mạnh nên phanh đĩa thường được trang bị ở bánh trước ô tô. Phanh đĩa gồm má phanh và đĩa phanh. Khi người lái nhấn phanh, má phanh ép vào đĩa phanh tạo lực ma sát để chuyển động năng thành nhiệt năng, làm chậm tốc độ của xe cho đến khi xe dừng hẳn. Phanh đĩa có thiết kế gọn nhẹ, khả năng thoát nước tốt,có khả năng tự điều chỉnh kích thước kẽ hở giữa má phanh và đĩa phanh khi bị mòn, mang đến tính ổn định khi phanh.

Tuy nhiên, phanh đĩa dễ bị hoen gỉ, tạo tiếng ồn do thiết kế hở. Hệ thống đĩa phanh dễ bị bào mòn do lực ma sát lớn. Bên cạnh đó, chi phí lắp đặt, sửa chữa của phanh đĩa khá cao. Chuyên gia ô tô khuyến cáo để tăng tính ổn định và tuổi thọ của phanh đĩa, lái xe nên vệ sinh định kỳ, đúng kỹ thuật.

Phanh tang trống

Phanh tang trống nằm ở phía sau xe với cấu tạo chính gồm guốc phanh, trống phanh, má phanh và một số chi tiết truyền lực khác. Khi lái xe nhấn phanh, xi lanh sẽ ép guốc phanh vào trống phanh tạo nên áp lực giảm tốc độ xe. Ưu điểm lớn nhất của phanh tang trống là giá thành rẻ, bảo dưỡng dễ dàng. Phanh tang trống có khả năng cường hóa, phù hợp với ô tô có trọng tải lớn, vận hành trên địa hình phức tạp. 

Với thiết kế bao kín, phanh tang trống không chịu tác động khắc nghiệt của môi trường xung quanh và khả năng tản nhiệt kém. Nếu sử dụng liên tục trong thời gian dài, sự giãn nở nhiệt khiến guốc phanh, má phanh bị bào mòn, có thể dẫn đến mất phanh đột ngột. Để khắc phục tình trạng này, lái xe nên tạm dừng di chuyển, chỉ tiếp tục hành trình khi hệ thống phanh trống đã nguội bớt. Kinh nghiệm của lái xe lâu năm cho biết, với xe trang bị tang trống, khi đổ đèo chỉ dùng cấp số thấp theo phương châm “lên số nào, xuống số đó” để phát huy tính năng của phanh. 

Lót phanh

Lót phanh ô tô được làm từ vật liệu chịu nhiệt tốt, có độ mềm, dai và có khả năng ma sát cao. Lót phanh được bao bọc bên trong guốc phanh với chức năng giảm tiếng ồn, tăng ma sát trong quá trình vận hành của phanh.

Nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh

Hệ thống phanh hoạt động khi lái xe đạp phanh, lực sẽ truyền từ bàn đạp đến bầu trợ lực của phanh. Khi đó, các piston chuyển động nén lò xo và dầu trong xi lanh chính. Quá trình này làm tăng áp suất, đẩy dầu đến các đường ống và xi lanh của bánh xe, đẩy piston và guốc phanh ép chặt vào má phanh sinh ra lực ma sát. Dưới tác động này, tang trống và moay ơ tại bánh xe sẽ giảm tốc độ quay hoặc dừng lại theo yêu cầu của lái xe. 

Khi lái xe dừng việc tác động lực vào bàn đạp phanh, xi lanh phanh ép các piston đẩy dầu ngược trở lại xi lanh chính, tạo cơ chế nhả phanh khiến xe sẽ trở lại vận tốc như lái xe mong muốn.

Với nguyên lý hoạt động của hệ thống phanh ô tô như trên, việc vận hành phanh không đúng cách có thể dẫn đến mất an toàn cho người ngồi trong xe. Các chuyên gia ô tô khuyến cáo để tránh bị bó phanh, lái xe cần đạp/nhả liên tục, động tác dứt khoát. Người lái chỉ sử dụng phanh dưới ngưỡng tối đa để đảm bảo không trượt bánh. Ở hầu hết các tình huống phát sinh, rà phanh là kỹ thuật không được khuyến khích sử dụng do có thể dẫn đến tình huống cháy má phanh, mất phanh. Thay vào đó, lái xe nên giảm tốc kết hợp phanh và về số thấp để tạo sự cộng hưởng bởi phanh động cơ, đảm bảo yếu tố an toàn trong vận hành. 

Hiện nay, phần lớn nhà sản xuất sử dụng hệ thống phanh thủy lực (phanh dầu) trên các dòng xe hơi hiện nay. Hệ thống phanh thủy lực cũng là nền móng cho sự ra đời của nhiều hệ thống an toàn chủ động khác như phanh ABS, hệ thống phân phối lực phanh điện tử EBD, hệ thống điều khiển lực bám TCS, hệ thống cân bằng điện tử ESP, hệ thống leo dốc HAC hay đổ đèo HDC… Những hệ thống này giúp xe rút ngắn quãng đường phanh, tránh các tình huống nguy hiểm như bó phanh, mất phanh.

Tuy nhiên, công nghệ chỉ mang tính hỗ trợ, điều quan trọng nhất vẫn là ở con người. Sự bình tĩnh, chủ động xử lý tình huống, thực hiện đầy đủ các khuyến cáo bảo dưỡng hệ thống phanh từ nhà sản xuất và sự tuân thủ nguyên tắc giao thông chuẩn mực sẽ là yếu tố đảm bảo an toàn cao nhất cho lái xe trong mọi hành trình. 

Tham khảo thông tin, đăng ký lái thử và đặt mua các dòng xe ô tô của VinFast như VinFast Fadil, VinFast Lux A2.0, VinFast Lux SA2.0,  VinFast President và VinFast VF e34 hoặc gọi điện đến hotline 1900 232389 để được hướng dẫn chi tiết.