Hộp số tự động 6 cấp ngoài chức năng truyền tải sức mạnh động cơ còn trở thành giải pháp tối ưu hiệu suất hoạt động cho những “quả tim sắt”.

Để vận hành trơn tru trên nhiều loại địa hình, một chiếc xe ô tô không thể thiếu bộ phận hộp số. Với chức năng truyền dẫn lực, các nhà sản xuất chia hộp số ô tô thành hai loại gồm hộp số sàn và hộp số tự động. 

Hộp số tự động 6 cấp là gì?

Hộp số tự động còn gọi là AT (viết tắt từ Automatic Transmission) gồm hai loại là hộp số tự động có cấp và hộp số tự động vô cấp. Đây là loại hộp số ở xe ô tô có khả năng tự động thay đổi tỷ số truyền động mà không cần người lái can thiệp điều khiển trong điều kiện lái bình thường.

Theo CarMax, tính đến năm 2018 đã có hơn 96,3% xe bán ra tại Mỹ được trang bị hộp số tự động. Tại Việt Nam, các loại hộp số tự động phổ biến nhất hiện nay đa dạng từ 4 cấp, 5 cấp, 6 cấp, 7 cấp, 8 cấp, 9 cấp, đến loại 10 cấp. Tuy nhiên, được sử dụng chủ yếu vẫn là loại hộp số tự động 6 cấp.

Hộp số tự động 6 cấp là loại hộp số xe ô tô được trang bị bộ chuyển động 6 số. Chức năng của loại hộp số này là thay đổi tỷ số truyền động vòng tua của động cơ và momen xoắn của bánh xe. Với bộ chuyển động 6 số tương ứng 6 cấp, bộ máy tính của ô tô sẽ có thêm lựa chọn giúp cân bằng tốt nhất giữa momen xoắn của động cơ và momen cản trên bánh xe. Qua đó, giúp người dùng có thể dễ dàng lựa chọn trạng thái tự nhiên, đỗ, lùi, lái bằng cách sử dụng núm điều khiển, cần số hoặc các nút bấm vật lý.

So với các loại hộp số nói chung, hộp số tự động 6 cấp sở hữu nhiều ưu điểm vượt trội như: chuyển số nhanh chóng và mượt mà hơn, tiết kiệm nhiên liệu, giảm đáng kể nguy cơ chết máy, dễ dàng điều khiển xe ngay cả những nơi đông đúc…

Cấu tạo hộp số tự động 6 cấp

Hộp số tự động 6 cấp được cấu tạo bởi các bộ phận chính gồm bộ truyền bánh răng hành tinh, bộ biến mô thủy lực, bộ điều khiển điện tử, bộ ly hợp thủy lực và dầu hộp số tự động.

Theo đó, chức năng của từng bộ phận trong cấu tạo hộp số tự động 6 cấp được xác định như sau:

Bộ truyền bánh răng hành tinh

Bộ bánh răng hành tinh là bộ phận đóng vai trò quan trọng nhất trong hộp số xe tự động. Cấu tạo của bộ truyền này gồm bánh răng hành tinh, bánh răng bao, cần dẫn và bánh răng mặt trời. 

Theo đó, các bánh răng bao khớp với các bánh răng hành tinh, còn bánh răng hành tinh lại khớp với bánh răng mặt trời. Bánh răng hành tinh có trục cố định với cần dẫn, có thể đồng thời tham gia vào hai chuyển động là quay quanh bánh răng mặt trời và quay quanh trục bản thân.

Trong cấu tạo hộp số tự động 6 cấp, cả ba bộ phận bánh răng mặt trời, cần dẫn và bánh răng bao đều có thể dẫn momen xoắn – đầu vào/sơ cấp. Lúc này, một trong hai bộ phận sẽ nhận momen xoắn – đầu ra/thứ cấp, đồng thời các bộ phận còn lại nhận nhiệm vụ giữ cố định. Sự thay đổi của bộ phận cố định hoặc bộ phận đầu vào sẽ cho tỷ số truyền đầu ra khác nhau.

Bên cạnh đó, tỷ số truyền sẽ giảm dần khi khi tốc độ đầu vào nhỏ hơn so với tốc độ đầu ra. Tỷ số truyền sẽ tăng lên khi tỷ số đầu vào lớn hơn so với tỷ số đầu ra. Khi tỷ số giảm, chuyển động đầu vào và đầu ra ngược nhau sẽ khiến cho số lùi.

Giảm tốc: Ở chế độ giảm tốc bánh răng mặt trời ở trạng thái cố định trong khi bánh răng bao ở thế chủ động, cần dẫn ở thế bị động. Khi bánh răng bao quay theo chiều kim đồng hồ, bánh răng hành tinh cũng quay theo chiều kim đồng hồ. Điều này làm cho tốc độ của cần dẫn giảm.

Tăng tốc: Tại chế độ này, các bánh răng bao bị động, bánh răng mặt trời cố định, trong khi cần dẫn chủ động. Khi bánh răng hành tinh quay theo chiều kim đồng hồ sẽ khiến bánh răng bao tăng tốc quay theo.

Đảo chiều: Ở chế độ này, bánh răng bao bị động – bánh răng mặt trời chủ động – cần dẫn cố định. Khi các bánh răng mặt trời quay vòng theo chiều kim đồng hồ, vì cần dẫn đang cố định nên bánh răng hành tinh quay ngược chiều kim đồng hồ. Điều này làm bánh răng bao cũng quay ngược chiều kim đồng hồ.

Biến mô thuỷ lực hộp số tự động 6 cấp

Biến mô thuỷ lực là một loại khớp nối bằng chất lỏng, nằm ở vị trí giữa động cơ và hộp số. Bộ biến mô thuỷ lực có chức năng truyền momen xoắn từ động cơ tới trục để vào hộp số. Cấu tạo của biến mô thuỷ lực trong hộp số tự động 6 cấp gồm: Bộ bánh bơm kết nối với động cơ, tuabin kết nối với hộp số và stator định hướng môi chất.

Về nguyên lý hoạt động của biến mô thủy lực, có thể hình dung việc đặt hai chiếc máy quạt với nhau. Một quạt có nhiệm vụ như bộ bánh bơm, trong khi quạt còn lại như tuabin. Khi có những sự tác động, môi chất sẽ từ quạt số 1 đập vào cánh quạt số 2, qua đó làm quạt số 2 quay và chuyển trả lại cho quạt số 1.

Xe dừng: Khi xe dừng mà máy vẫn nổ, động cơ xe vẫn dẫn động bộ bánh bơm nhưng tuy nhiên không đủ mạnh để tuabin hoạt động. Chỉ tới khi xe bắt đầu chạy, bánh bơm xoay liên lục mới đủ lực dẫn động cho tuabin hoạt động. Lúc này, do sự chênh lệch lớn giữa tốc độ bánh bơm và tuabin nên sự khuếch đại bắt đầu diễn ra.

Xe tăng tốc: Thời điểm xe tăng tốc, bánh bơm xoay nhanh khiến tuabin cũng quay nhanh hơn. Đồng thời, khi tốc độ tuabin tăng cao sẽ khiến cho sự khuếch đại giảm dần.

Điểm khớp nối: Ở thời điểm tốc độ tuabin tăng khoảng 90% so với tốc độ bánh bơm thì sự khuếch đại momen xoắn thường bằng 0. Khi đó, biến mô thủy lực đóng vai trò là một khớp nối môi chất giữa hộp số và động cơ.

Cùng những chức năng chính trên, biến mô thủy lực còn có vai trò dẫn động bơm dầu vào hộp số tự động 6 cấp. Theo đó, dầu thủy lực sẽ được hút chuyển vào hệ thống thuỷ lực phía trong hộp số khi bánh bơm và tuabin hoạt động.

Bộ ly hợp thuỷ lực

Bộ ly hợp thuỷ lực là một bộ phận nằm trong hộp số tự động 6 cấp với sự cấu tạo từ các tấm thép ma sát, đĩa ma sát, lò xo và Piston.

Theo đó, bộ hợp ly thủy lực hoạt động trên cơ sở các tấm ma sát và đĩa thép ma sát xếp chồng lên nhau. Thông qua các rãnh, đĩa ma sát ăn khớp với bánh răng bao của bộ bánh răng hành tinh. Khi bánh răng bao chuyển động kéo theo các đĩa ma sát của ly hợp chuyển động theo. Lúc này, lò xo có vai trò tách các tấm ma sát khi áp suất dầu giảm hoặc đã hết. Khi áp suất dầu tăng, lò xo sẽ dịch chuyển qua phải khiến các tấm ma sát ép lại vào nhau và được bánh bao răng của bộ bánh răng hành tinh giữ lại.

Bộ điều khiển điện tử

Bộ điều khiển điện tử đóng vai trò chính trong việc chuyển số tự động của xe ô tô. Thông qua các tín hiệu cảm biến, bộ điều khiển sẽ tiếp nhận thông tin đầu vào và xử lý thông tin, cung cấp dòng điện tới các van để mở hoặc đóng đường dầu truyền của các ly hợp.

Dầu hộp số tự động

Dầu hộp số tự động hay còn được gọi là ATF (viết tắt từ Automatic Transmission Fluid). Loại dầu hộp số này có chức năng quan trọng trong cấu tạo hộp số tự động 6 cấp bởi:

– Khả năng truyền momen trong bộ biến mô.

– Bôi trơn cho các bánh răng hành tinh, các chi tiết chuyển động khác một cách linh hoạt.

– Điều khiển hoạt động của ly hợp và phanh, hệ thống điều khiển thủy lực trong phần hộp số.

– Làm mát các chi tiết chuyển động.

Hộp số tự động 6 cấp và nguyên lý hoạt động

Hộp số tự động 6 cấp vận hành hiệu quả thông qua nguyên lý momen xoắn từ trục khuỷu động cơ truyền sang biến mô thủy lực, từ biến mô truyền đến trục vào của hộp số. Tại đây, tín hiệu cảm biến từ bộ điều khiển điện tử sẽ hoạt động, cho phép đóng mở đường dẫn đến các hợp ly. Để momen xoắn truyền tới trục ra ở hộp số thì 2 ly hợp phải đóng lại.

– Trường hợp xe di chuyển về phía trước: Ly hợp số hoặc ly hợp tiến tương ứng với tốc độ xe sẽ được đóng lại. 

– Trường hợp xe giữ ở số trung gian (N): Chỉ ly hợp số 2 đóng lại, ly hợp tiến phải được mở. Đây chính là lý do khiến momen xoắn không thể truyền tới trục ra của hộp số. 

– Trường hợp xe di chuyển lùi về sau: Với loại hộp số tự động 6 cấp gồm 5 số tiến và 1 số lùi thì ly hợp số 2 và 5 sẽ đóng lại.

Quá trình vào số 1 của xe sử dụng hộp số tự động được thực hiện bằng cách đóng ly hợp số 1 và ly hợp số tiến. Khi ly hợp số 1 đóng lại lực momen xoắn truyền sang bộ bánh răng hành tinh số 1, số 2… rồi chuyển tới trục ra hộp số. Còn đối với ly hợp số tiến, nó cho phép momen xoắn truyền từ biến mô tới trục vào hộp số, đây được xem là “cửa ngõ” đầu vào của bộ phận hộp số. 

Quá trình vào số 2 cũng tương tự như quá trình vào số 1. Trong khi ly hợp tiến đóng cho phép momen xoắn truyền từ trục biến mô thủy lực vào hộp số. Ly hợp số 2 đóng tạo truyền động cho bộ bánh răng hành tinh số 2 và số 3, qua đó chuyển tới trục ra của hộp số.

Đối với số lùi, ly hợp số 5 đóng giúp momen xoắn truyền động từ trục biến mô thủy lực qua trục bánh răng mặt trời của bộ bánh răng hành tinh. Đồng thời, ly hợp số 2 đóng để giữ cố định bánh răng bao của bộ bánh răng hành tinh số 2. Lúc này, momen xoắn sẽ đổi chiều khi truyền từ trục bánh răng mặt trời qua bộ bánh răng hành tinh số 2 và số 3 sau đó chuyển tới trục ra của hộp số.

Cách lái xe hộp số tự động 6 cấp cho người mới bắt đầu

Xe số tự động ngày càng trở nên phổ biến, vì vậy học cách lái xe số tự động là một việc làm cần thiết trước khi để xe lăn bánh. Cũng giống như những dòng xe số tự động khác, xe hộp số tự động 6 cấp cũng sử dụng các ký hiệu sau:

– Số N (viết tắt từ Neutral): Còn được gọi là số “mo”, là chế độ ngắt truyền động hộp số.

– Số R (viết tắt từ Rear): Dùng khi người lái xe muốn lùi xe.

– Số P (viết tắt từ Park): Dùng khi xe dừng hoặc đỗ tại một vị trí trong thời gian dài.

– Số D (viết tắt từ Drive): Dùng khi người lái xe muốn di chuyển tiến về phía trước.

– Số M (viết tắt từ Manual): Là chế độ số tay giúp người lái điều khiển cộng trừ cấp số khi vượt xe hoặc lên xuống dốc.

– Số S (viết tắt từ Sport): Là chế độ lái thể thao.

– Ký hiệu +/- hay lẫy số +/- trên vô-lăng: Giúp người lái chủ động tăng giảm cấp số.

– Ký hiệu L, L1, L1 (viết tắt từ Low): Tương đương số 1, số 2 như xe số sàn.

– Ký hiệu D1, D1, D3: Đây là chế độ số tay theo các cấp số lần lượt từ 1, 2 và 3.

Cách khởi động xe hộp số tự động 6 cấp an toàn

Người lái cần quan sát và các định dòng xe của mình có smartkey hay vẫn sử dụng chìa khóa. Nếu xe sử dụng chìa khóa thì vặn chìa theo hướng kim đồng hồ và đạp chân phanh để khởi động xe. Đối với các dòng xe được trang bị nút Start/Stop thì sẽ đơn giản hơn, chỉ cần đặt chìa khóa ở gần, người lái nhấn chân phanh và chạm nút khởi động là được.

Lưu ý, khi khởi động xe số tự động 6 cấp người lái cần lưu ý nhớ vị trí cần số P, đạp phanh chân và hạ phanh tay nếu có sử dụng trước đó rồi mới khởi động động cơ.

Một vài dòng xe trên thị trường hiện nay không bắt buộc người lái phải đạp phanh chân khi khởi động. Hơn thế, có thể để cần số ở vị trí N khi khởi động nhưng người lái nên thường xuyên sử dụng thao tác số P – đạp phanh chân – khởi động như một thói quen để đảm bảo tính an toàn.

Cách dừng, đỗ xe số tự động 6 cấp an toàn

Để dừng xe, người lái cần di chuyển cần số ở vị trí D, đạp bàn đạp nhanh rồi gài phanh đỗ nếu cần. Trường hợp phải dừng xe trong thời gian dài, người lái cần chuyển cần số về vị trí N hoặc P.

Để đỗ xe sử dụng hộp số tự động 6 cấp, người lai cũng cần di chuyển cần số ở vị trí D, đạp bàn đạp phanh rồi gài phanh đỗ, nhanh chóng chuyển cần số sang vị trí P. Đối với xe có hệ thống mở khóa và khởi động smartkey, người lái ấn vào khóa điện để tắt máy. Còn với những xe sử dụng chìa khóa thì vặn chìa về vị trí “Lock” để tắt máy.

Lưu ý, trước khi khóa cửa người lái cần đảm bảo rằng mình đã mang theo chìa khóa theo người. Nếu xe được đỗ trên dốc, đừng quên chặn các bánh xe để đảm bảo an toàn.

Cách dừng đèn đỏ khi lái xe số tự động

Theo ý kiến của các chuyên gia, lái xe khi dừng đèn đỏ có thể linh hoạt giữa vị trí cần N hoặc D. Theo đó, với nhiều người có kinh nghiệm lái xe hộp số tự động 6 cấp, khi dừng đèn đỏ thời gian ngắn thường để vị trí D, đạp phanh và nhả phanh khi lăn bánh. 

Nếu thời gian chờ đèn đỏ lâu trong điều kiện đường bằng phẳng, người lái nên về số N để đỡ mỏi chân. Trường hợp đèn đỏ lâu trong điều kiện đường dốc, người lái cho cần về vị trí N hoặc D đều được vì người lái cần phải giữ chân phanh.

Cách lùi xe số tự động đúng cách

Để lùi xe sử dụng hộp số tự động, trước tiên người lái cần quan sát hai bên và phía sau xe, đạp phanh nhẹ nhàng rồi di chuyển sang đạp ga, chuyển cần số tới vị trí R.

Cách vào số xe ô tô tự động an toàn

Số N – số “mo”: Việc chuyển số sang vị trí N trong hộp số tự động 6 cấp sẽ làm ngắt kết nối giữa động cơ và bánh xe. Lúc này, nếu người lái nhấn ga thì lực cũng không truyền đến các bánh xe. Qua đó, cho phép bánh xe có thể quay tự do và người lái điều khiển mà không cần tác động từ động cơ.

Để sử dụng số N đúng cách, người lái không nên đột ngột chuyển sang số N khi đang di chuyển ở tốc độ cao, trừ trường hợp khẩn cấp. Nguyên nhân là do sự giảm tốc đột ngột, lược bỏ nhiều tính năng của bánh xe và mang đến nguy cơ gây tai nạn. 

Số D1, D2, D3: Đây là chế độ số tay theo các cấp số lần lượt 1 – 2 – 3. Trong đó, D3 thường được dùng với tốc độ chậm, đường gập ghềnh khúc khuỷu. Còn với D2, D3 thường dùng ở những đoạn đường gập ghềnh khó đi hoặc cần tăng tốc, dùng để đảm bảo an toàn khi đổ đèo.

Số tay M (+/-): Đây là loại số tay khá phổ biến trên thị trường xe ô tô hiện nay. Với ký hiệu này, người lái có thể thay đổi việc tăng hoặc giảm số theo ý muốn như đối với đi xe số sàn. Để tăng số, người lái chỉ cần đẩy cần số đến ký hiệu (+), giảm số bằng cách đẩy cần đến ký hiệu (-). Trường hợp không cần dùng số tay nữa, người lái đẩy cần về vị trí D hoặc chuyển từ vị trí D sang M hoặc S tùy ý.

Với những tính năng phù hợp với người dùng, hộp số tự động 6 cấp đang là loại hộp số được sử dụng phổ biến nhất hiện nay. Khi sử dụng hộp số tự động 6 cấp, người lái có thể dễ dàng để xe ở vị trí D và bỏ qua việc chạm vào cần số cho đến khi muốn quay đầu hoặc dùng, đỗ xe. Mặt khác, tốc độ chuyển số của hộp số tự động 6 cấp cũng mượt mà hơn hẳn loại hộp số sàn 6 cấp, các bánh răng nhiều sắc thái hơn so với hộp tự động 4 cấp, 5 cấp.

Tham khảo thông tin, đăng ký lái thử và đặt mua xe VF e34, President, Lux SA2.0, Lux A2.0, Fadil hoặc gọi điện đến hotline 1900 232389 để được hướng dẫn chi tiết.